Functionaris medezeg­genschap onmisbare schakel waar­devol­le zorg

Een functionaris medezeggenschap die als belangrijkste taak heeft de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en uitvoering van de medezeggenschap in een zorginstelling te bewaken, verdient landelijke navolging. Loes den Dulk, directeur Raad op Maat en actief in de medezeggenschap van mensen met een beperking, pleit voor een eenduidige zorgbrede functiebeschrijving.

Hoe krijg en houd je voldoende aandacht voor cliëntmedezeggenschap? Want juist als medezeggenschap aandacht krijgt en als alle betrokkenen helder hebben wat het doel van medezeggenschap is, ontstaat ruimte voor een positieve samenwerking tussen cliëntenraad en manager of bestuurder. Hoewel bijna niemand tegen cliëntenraden of tegen inspraak van cliënten is, loopt het medezeggenschapsproces vaak moeizaam. Zo krijgt de cliëntenraad soms niet of niet op tijd de advies- en instemmingsvragen, zoals de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (Wmcz 2018) dat bedoelt. Of de raad krijgt niet de noodzakelijke informatie. Of de informatie is voor de raad niet goed te begrijpen. Ook kan het gebeuren dat de raad niet de ondersteuning krijgt die hij nodig heeft.

“Voer eenduidig profiel landelijk door”

Gehandicaptenzorg voorloper

In de medezeggenschap voor mensen met een verstandelijke beperking, deed daarom in 1996 naast de coach/ondersteuner cliëntenraad, de functionaris medezeggenschap zijn intrede. Dit is een beleidsmedewerker die inspraak en medezeggenschap van cliënten in zijn of haar pakket heeft. Iemand die medezeggenschap binnen de organisatie vormgeeft, invoert, coördineert, bewaakt,
stimuleert en evalueert. De sector was hiermee een voorloper.
De eerste functionarissen medezeggenschap startten, kort na de inwerkingtreding van de eerste Wmcz, in 1996, als projectleider. De opdracht was een structuur voor medezeggenschap te ontwikkelen en in te voeren. En de verantwoordelijkheid voor de medezeggenschap bij de verschillende partijen in te vullen. Aan het eind van het project bleken organisaties niet meer zonder die ondersteuning te willen. Zo ontstond in veel zorgorganisaties voor mensen met een verstandelijke beperking de permanente functie beleidsmedewerker medezeggenschap.

Kerntaken funcionaris

Bij Raad op Maat, stichting voor advies en training voor iedereen die betrokken is bij de zeggenschap en rechten van mensen met een beperking, bestaat sinds 1999 een netwerk van functionarissen medezeggenschap. Een netwerk van mensen die allen de cliëntmedezeggenschap in hun takenpakket hebben. En hoewel elke zorginstelling vaak een andere invulling aan deze functie geeft en vaak ook een andere benaming hanteert, ervaren we binnen het netwerk dat het in essentie om dezelfde functie(waarden) gaat. Praktische ervaring met het werk van functionarissen medezeggenschap leert hoe de functie het beste is in te vullen.
Samen met leden van het netwerk zijn we tot een taak-/functiebeschrijving gekomen. Een taak-/functiebeschrijving die als doel heeft de verantwoordelijkheid van de zorginstelling voor de uitvoering van de Wmcz concreet in te vullen én te bewaken. Het gaat daarbij om kerntaken zoals:

• informeren en adviseren van alle betrokkenen, de raden, hun ondersteuners en managers als gesprekspartners van de raden;
• bewaken van de kwaliteit van de medezeggenschap;
• ontwikkelen en (doen) uitvoeren van inspraak van cliënten en vertegenwoordigers.

Naast kerntaken hebben we een inventarisatie gemaakt van extra taken die we in de praktijk tegenkomen. De omschrijving van de extra taken dient ook ter inspiratie bij de uitvoering van de functie in de dagelijkse praktijk.

“Het benoemen van een functionaris medezeggenschap draagt bij aan een waardevol leven voor cliënten”

Landelijke invulling

Het doel van deze functiebeschrijving, als opstap naar een landelijke eenduidige invulling, is een leidraad te bieden aan zorginstellingen bij het invullen van de verantwoordelijkheid voor het naleven van de Wmcz. Het benoemen van een functionaris medezeggenschap is daarvoor de beste garantie. Het gaat om een functie die in alle zorgsectoren het verschil kan maken. En toch kom ik deze functie in andere sectoren niet of nauwelijks tegen. Vaak doet de ondersteuner van de raad deze belangrijke medezeggenschapstaak ‘erbij’. Dat leidt in de praktijk tot knelpunten zoals rolverwarring bij cliënten en medewerkers en botsende verantwoordelijkheden voor de persoon zelf. Door tot een functie- en taakbeschrijving functionaris medezeggenschap te komen, geeft de instelling invulling aan haar verantwoordelijkheid in het kader van de Wmcz 2018. En kan medezeggenschap voor alle betrokkenen maximaal bijdragen aan waardevolle zorg en een waardevol leven voor cliënten.

Meer info

De functiebeschrijving is te vinden via www.raadopmaat.org

Meer informatie over het netwerk kwaliteit cliëntparticipatie

Dit is een artikel uit de herfsteditie van het LOC-tijdschrift Zorg & Zeggenschap