Generiek kompas: de belangrijkste vragen en antwoorden op een rij

LOC heeft de afgelopen jaren keihard gewerkt aan de totstandkoming van het Generiek kompas en er hard aan getrokken om de belangen van mensen die zorg nodig hebben zo goed mogelijk te behartigen. Samen met zestien andere organisaties werd vorig jaar zomer het Generiek kompas ‘Samen werken aan kwaliteit van bestaan’ gepresenteerd. Hierbij de belangrijkste vragen en antwoorden op een rijtje.

Beluister artikel

Wat is het Generiek kompas?

Het is een nieuw kompas voor langdurige zorg dat op 1 juli 2024 is goedgekeurd en de oude kwaliteitskaders Verpleeghuiszorg, Wijkverpleging en het addendum van de Wet langdurige zorg (Wlz) thuis vervangt. Het Generiek kompas volgt de vraag van de zorgvrager, ongeacht de locatie: thuis, in de wijk of in het verpleeghuis óf de wet – en biedt meer ruimte voor persoonlijke invulling van zorg.

Wat is het verschil tussen het Generiek kompas en het vorige kwaliteitskader?

De grootste verandering is dat dit kompas de vraag van de zorgvrager volgt, ongeacht de locatie of de wetgeving waaruit de zorg voortkomt. Het Generiek kompas biedt ruimte voor een nieuwe kijk op kwaliteit en een betere organisatie van zorg, welzijn en ondersteuning rondom de zorgvrager en zijn of haar naasten. Professionals kunnen voldoening uit hun werk halen. Mantelzorgers kunnen zorgen op een manier die bij hen past. Voor zorgvragers en hun naasten biedt het een duidelijke leidraad voor wat zij nodig hebben, wat zij mogen verwachten en hoe zij afspraken kunnen maken over hun eigen rol. Het kompas sluit beter aan bij deze tijd. Er is meer aandacht voor leren en ontwikkelen in plaats van controle. Het kompas start meer vanuit welzijn dan vanuit zorg. Het kompas sluit aan bij het Integraal Zorgakkoord (IZA), het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg (HLO) en het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO).

Wat is het verschil tussen het Generiek kompas, IZA (AZWA), HLO en WOZO?

Het Generiek kompas gaat specifiek over wat zorgorganisaties in de langdurende zorg kunnen en moeten doen om te zorgen dat mensen een zo goed mogelijke kwaliteit van bestaan ervaren.

Het Integraal Zorgakkoord (IZA) heeft als doel de zorg breed voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Om dit te bereiken zijn afspraken gemaakt tussen het ministerie van VWS en een groot aantal partijen in de zorg. Ondertekenaars van het IZA zijn onder meer overkoepelende organisaties van ziekenhuizen, de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg. Maar ook gemeenten, welzijnsorganisaties en zorgverzekeraars zijn aangehaakt.

Het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA) is een vervolg op het IZA. Bij AZWA gaat het niet alleen over zorg, maar ook over welzijn. De onderhandelingen over AZWA lopen nog.

Het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg (HLO) bevat afspraken over de organisatie van de ouderenzorg in de Wet langdurige zorg (Wlz). Het akkoord moet er voor zorgen dat er voldoende personeel voor de ouderenzorg blijft. Op 15 mei is een onderhandelaarsakkoord bereikt. Het Hoofdlijnenakkoord is pas definitief als alle achterbannen zijn geraadpleegd. LOC heeft het positief aan de achterban voorgelegd.

Het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) wil bereiken dat ouderen nu en in de toekomst kunnen wonen in een omgeving die bij hen past – waar ze zich thuis voelen. Met waar wenselijk (digitale) zorg en ondersteuning en daar waar dat beter past goede verpleeghuiszorg. Het programma WOZO loopt al een aantal jaren. Er komen afspraken hoe WOZO en HLO zich tot elkaar gaan verhouden. Mogelijk wordt WOZO een onderdeel van het uitvoeringsplan HLO.

“LOC heeft keihard gewerkt aan een kompas waar de vraag van de zorgvrager centraal staat”

Wat is de rol van LOC bij het Generiek kompas?

LOC is van het begin af aan betrokken geweest bij het opstellen van het Generiek kompas en heeft er als belangenbehartiger van cliënten enorm veel tijd en energie in gestoken. Ook bij de agenda om het Generiek kompas uit te voeren is LOC nauw betrokken of zelfs trekker van onderdelen. Zoals de hulpmiddelen voor cliëntenraden. Ook bij het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg (HLO) is LOC vanaf het begin betrokken. En LOC is partner bij het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (Wozo).

Waarom is het belangrijk dat de insteek van het kwaliteitskader is veranderd?

Tijden en inzichten veranderen. Eerder werd er veel waarde gehecht aan controle, het afvinken van indicatoren en vaste normen voor personeel. In de loop van de tijd is er meer veranderd dan voorzien. Zo is het huidige beleid gericht op zo lang mogelijk thuis blijven. Er zijn veel meer kleinschalige woonvoorzieningen. Bovendien is het arbeidsmarktprobleem aanzienlijk. Dit maakt onder meer dat de oude personeelsnorm niet meer past. Ook inzichten met betrekking tot indicatoren zijn veranderd. En mensen met een zorgvraag die in het verpleeghuis verblijven, wonen daar korter en hebben veelal geen uitzicht op genezing. Dit laatste maakt dat kwaliteit van bestaan meer aandacht vraagt en het aannemelijk is dat er ook welzijnsprofessionals ingezet worden. Tot slot is er meer aandacht voor vertrouwen in de professional in plaats van controle, wat uiteindelijk meer werkplezier oplevert.

Wat moeten en kunnen cliëntenraden met het Generiek kompas?

De Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 (Wmcz 2018) blijft van kracht. Cliëntenraden spelen een belangrijke rol bij het kwaliteitsbeeld dat zorgorganisaties vanaf eind maart 2025 moeten opleveren. Organisaties in de zorg leveren dit jaar voor het eerst kwaliteitsbeelden aan, gebaseerd op het Generiek kompas ‘Samen werken aan kwaliteit van bestaan’. Deze beelden tonen de inspanningen van het afgelopen jaar om de kwaliteit van zorg te verbeteren en de plannen voor het komende jaar.
Met andere woorden het kwaliteitsbeeld is bedoeld om transparant te zijn over de kwaliteit van zorg. Zorgorganisaties publiceren het kwaliteitsbeeld (verplicht, jaarlijks) op hun website en delen een link met het Zorginstituut Nederland. Cliëntenraden hebben recht op informatie, overleg, advisering en instemming volgens de Wmcz. Het is raadzaam dat cliëntenraden direct met de bestuurder afspreken een adviserende en informatieve rol te spelen bij het opstellen van het kwaliteitsbeeld, en instemming te verlenen wanneer het concept af is.

Waar vind ik brochures, trainingen en handreikingen?

Er is al veel ondersteunende informatie ontwikkeld door de zeventien samenwerkende partijen. Niet alles is even belangrijk voor cliëntenraden maar veel ook wel. Handreikingen worden gepubliceerd op de site van Zorginzicht (www.loc.nl/zorginzicht). LOC wacht met het maken van brochures en een bewaarkaart totdat alle officiële handreikingen door het Zorginstituut zijn goedgekeurd en vastgesteld. Er is al wel een doe-boekje en animatiefilm ontwikkeld. Ook wordt in het najaar een webinar ter ondersteuning van een training aangeboden.

Het Generiek kompas, de samenvatting, een cliëntenversie en de handreiking ‘Inzicht in kwaliteit’ vind je op de website van het Zorginstituut Nederland

Doe-boekje over het open gesprek: Doe-boekje Open gesprek – Generiek Kompas – LOC Cliëntenraden

Animatiefilm:

Lees meer

Generiek kompas – Het gesprek over waardevolle zorg staat centraal – LOC Cliëntenraden

Generiek Kompas: geen afvinklijstjes meer, maar kwaliteitsbeeld – LOC Cliëntenraden