Belangrij­ke aan­dachtspun­ten bij aanpassing Wet zorg en dwang en Wet verplichte ggz

In een brief van minister Helder (langdurige zorg en sport) aan de Tweede Kamer staan plannen om de Wet zorg en dwang en Wet verplichte ggz aan te passen. De brief volgt als reactie op kritische evaluatieonderzoeken naar beide wetten. De wetten hebben nog niet geleid tot minder toepassen van dwang en tot meer regie bij cliënten. LOC gaf op verschillende momenten inbreng voor aanpassingen van de wetten samen met andere partijen. LOC is blij dat in de nieuwe plannen van de minister veel van onze adviezen zijn overgenomen en geeft voor het debat met de Tweede Kamer aanstaande woensdag nog belangrijke aandachtspunten mee.

Maximale vrijheid en veiligheid

De Wet zorg en dwang (Wzd) en Wet verplichte ggz (Wvggz) bestaan sinds 2020. De bedoeling van de wetten is dat mensen die zorg krijgen maximale vrijheid en veiligheid ervaren. In de wetten staat wat zorgverleners moeten doen wanneer een cliënt zich verzet tegen zorg. De afgelopen periode werden de beide wetten door onderzoekers geëvalueerd en zij trokken harde conclusies over hoe de wetten in de praktijk werken.

Inbreng LOC en veldpartijen

LOC leverde de afgelopen jaren inbreng voor aanpassingen vanuit cliëntenraden en de beweging Radicale vernieuwing zorg. Samen met een brede coalitie van cliënten- branche- en beroepsorganisaties uit de ouderenzorg en gehandicaptenzorg bracht LOC begin 2023 advies uit aan minister Helder om de wetten aan te passen: Van stappenplan naar maatwerk in dialoog.

Twee belangrijke voorstellen in het advies zijn:

• Meer mogelijkheden voor maatwerk in het verplichte stappenplan dat in werking treedt wanneer de cliënt zich tegen zorg verzet;
• Een sterkere positie van de cliënt en vertegenwoordiger in de dialoog met zorgverleners.

Minder dwang en aanpassen wetten

De minister schrijft dat ze zich realiseert dat minder dwang vooral moet komen door ervoor te zorgen dat zorgverleners echt in staat zijn om persoonsgerichte zorg te verlenen. Ze moeten daarvoor beschikken over alternatieven voor dwang. Dat vraagt om bewustwording en kennisvergroting. De minister start hiervoor een kennisprogramma voor zorgaanbieders.

Als basis voor aanpassingen van de wetten gaat ze uit van deze principes:

• Terug naar de kern
• Van regels naar principes
• Begrijpelijkheid van de wetgeving
• Meer tijd voor zorgverlening
• Meer synergie tussen beide wetten (Wzd en Wvggz)

De minister stelt voor de wetten aan te passen volgens een aantal thema’s:

• Verbeteren besluitvormingsprocedures over gedwongen zorg
• Vertrouwenswerk
• De groep mensen die geen bereidheid en geen verzet (kunnen) tonen
• Eigen regie van mensen
• Samenloop tussen de Wzd en Wvgg

Verbetering van de rechtsbescherming maakt hier steeds onderdeel van uit. De principes en thema’s staan uitgelegd in de beleidsreactie van de minister

Advies coalitie als basis

De minister neemt veel adviezen van de coalitie van veldpartijen over die staan in het Van stappenplan naar maatwerk in dialoog:

• Meer maatwerk mogelijk in het stappenplan
• Meer ruimte voor welke deskundigen deelnemen aan het multidisciplinair overleg
• Versterken positie cliënten zoals initiatief kunnen nemen voor tussentijdse evaluatie zorgplan
• Betere toegang tot cliëntenvertrouwenspersoon en locatiebezoeken wettelijk borgen
• Borgen toetsende rol Wdz-functionaris en deze functie mogelijk openstellen voor de verpleegkundig specialist

Uitwerking samen met cliënten(raden)
De minister schrijft over het maatwerkadvies van de coalitie: “Dit advies dient voor mij als basis bij het ontwerpen van een nieuwe wettelijke regeling. Ik acht het wel van belang om dit voorstel verder te toetsen aan de dagelijkse zorgpraktijk. Ik wil er immers van verzekerd zijn dat zorgverleners het begrijpen en uit kunnen voeren, dat deze nieuwe procedure goed in de ECD-systemen (electronisch-cliënt-dossier) ingebouwd kan worden en dus daadwerkelijk bijdraagt aan vermindering van administratieve lasten. Ook wil ik in het bijzonder kijken naar de uitwerking van deze nieuwe procedure voor de ambulante zorg en bij cliënten met een forensische achtergrond. Hierover treed ik in overleg met de betrokken partijen. Voorts zal ik voor de verdere uitwerking van het voorstel uiteraard in gesprek gaan met cliënten(raden).”

Debat 19 april en vervolg

In de brief staat nog geen gedetailleerde uitwerking voor het aanpassen van wetsartikelen. Het vraagt tijd om dit zorgvuldig te doen en de veldpartijen erbij te betrekken. LOC blijft gedurende dit traject deelnemen aan overleggen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en brengt praktijkervaringen van cliëntenraden en de vernieuwingsbewegingen hierbij naar voren.

De Tweede Kamer bespreekt de plannen van de minister op 19 april 2023. LOC vraagt de Tweede Kamer om deze punten voor te leggen bij de minister:

• neem bij de verdere uitwerking van de beide wetten de versterking van de (rechts)positie van de cliënt en de vertegenwoordiger als uitgangspunt en zorg voor meer mogelijkheden voor maatwerk;
• breng wetten over vrijheidsbeperking samen zodat iedereen kan rekenen op gelijke en goede rechtsbescherming;
• zorg voor rechtstreekse inbreng van cliënten, naasten en cliëntenraden bij de wetsaanpassingen. Dit is van het allergrootste belang omdat deze wet hen raakt in hun persoonlijke levenssfeer.

De minister wil in de eerste helft van 2024 het concept wetsvoorstel naar de Tweede Kamer sturen. Dit betekent dat het nog enkele jaren duurt voordat de aanpassingen in de wetten definitief zijn.

Heb je een vraag of ervaring die je wilt delen? Laat graag een reactie achter onderaan dit bericht. Of neem contact op met de vraagbaak van LOC via 030 284 3200 of mail vraagbaak@loc.nl.

Meer informatie

• Download de brief van minister Helder
• Lees het advies waar LOC aan meewerkte: van stappenplan naar maatwerk in dialoog
• Lees verder over de evaluatie van de Wet zorg en dwangWet verplichte ggz
• Op dwangindezorg.nl vind je algemene informatie over de Wet zorg en dwang en Wet verplichte ggz.

Aan de slag met vrijheid en veiligheid

Zorg met dwang is een ontzettend belangrijk thema. Nemen we vrijheid echt als vertrekpunt, en wat is vrijheid dan? Voor de een betekent vrijheid iets anders dan hoe de ander daaraan invulling geeft. Hoe snel sluipen er gewoontes of zelfs ‘huisregels’ in de dagelijkse gang van zaken, terwijl deze feitelijk de vrijheden van mensen beperken? LOC heeft informatiemateriaal rondom dit thema en regelmatig organiseren wij bijeenkomsten waarbij we over deze thema’s in gesprek gaan.

• Bekijk de informatie van LOC voor cliëntenraden over de Wet zorg en dwang
• Bekijk de informatie over de Wet verplichte ggz
• Bekijk ook de serie mini-documentaires ‘Vrijheid, veiligheid en levensgeluk’.
• Lees verder over “Ruimte voor dementie”

Dit bericht werd eerst geplaatst op 6 april en werd laatst bijgewerkt op 17 april