De rol van de voorzitter cliënten­raad

De voorzitter leidt en begeleidt de cliëntenraad in het medezeggenschapsproces en bewaakt gemaakte afspraken. Hoe zien zijn rol en positie er precies uit? Daar krijgt de LOC-vraagbaak veel vragen over. In rubriek de Vraagbaak uit de LOC tijdschrift Zorg & Zeggenschap (zomer ’23) zetten we deze vragen op een rijtje.

Beluister artikel

Wat is de rol van cliëntenraadslid en voorzitter?

De cliëntenraad behartigt gezamenlijk algemene belangen van cliënten in de instelling. Om het werk te structureren is de raad verplicht interne afspraken te maken in een huishoudelijk reglement. Een raad heeft naast leden een voorzitter; hij of zij is het aanspreekpunt van de raad. De rol van voorzitter gaat in de kern over het vinden van de balans tussen: de doelen van de cliëntenraad, van de raadsleden en van de instelling. De voorzitter bewaakt de visie van de cliëntenraad op het raadswerk: houdt de raad zich aan de gestelde doelen en blijft het cliëntperspectief in beeld?

Hoe werkt dat in praktijk?

Een voorzitter richt zich op het proces van medezeggenschap (hoe werkt de raad samen). Hij bewaakt geldende afspraken in de medezeggenschapsregeling en het huishoudelijk reglement. Waar nodig attendeert hij de cliëntenraad daar op. Hij is geen ‘politieagent’, maar maakt het afwijken van gemaakte afspraken bespreekbaar. De raad is voor de naleving van de afspraken als geheel eindverantwoordelijk.

Wat is de positie van de voorzitter?

De voorzitter cliëntenraad is een raadslid met een specifieke taak: aanspreekpunt zijn. Ook leidt en begeleidt hij de cliëntenraad bij het uitvoeren van het raadswerk. Hij is eerste onder gelijken.

Hoe is de verhouding met de cliëntenraad?

Er is geen sprake van hiërarchie tussen voorzitter en raadsleden. De raad bespreekt en verdeelt passend de taken. Vaak is er een dagelijks bestuur (DB) waar de voorzitter en secretaris lid van zijn. Zij doen samen het voorbereidend werk om te kunnen functioneren. Het DB neemt géén besluiten, dat doet de cliëntenraad. De ondersteuner van de cliëntenraad kan functioneel aansluiten en is geen lid van de cliëntenraad en het DB.

Wie kiest de voorzitter?

De cliëntenraad kiest uit zijn midden een voorzitter en een vicevoorzitter, die de voorzitter bij afwezigheid vervangt. De cliëntenraad maakt de keuze of hij een interne kandidaat of onafhankelijk (technisch) voorzitter van buiten wil. Wil de raad een externe voorzitter, dan maakt hij dat kenbaar aan de instelling. Werving kan de raad zelf doen óf samen met de instelling. De cliëntenraad maakt de uiteindelijke keuze.

Een leider of begeleider?

Een voorzitter leidt het medezeggenschapsproces. Hij begeleidt raadsleden om hun taak uit te voeren. Om samen verantwoordelijkheid te nemen voor het raadswerk. In het huishoudelijk reglement is vastgelegd welke taken de raad belangrijk vindt aan de rol van de voorzitter. Bijvoorbeeld of hij stemrecht heeft bij het staken van stemmen (evenveel voor als tegen)? Wat de afspraken in aansturing van de ondersteuner zijn? En hoe de onafhankelijkheid ten opzichte van de instelling er uit ziet (de verhoudingen)?

Hoe zit het met een onafhankelijk voorzitter?

Wanneer de raad kiest voor een onafhankelijk (technisch) voorzitter moet duidelijk zijn wie hem aanstuurt. De instelling heeft in de inhoudelijke invulling van zijn taak géén rol, dat is aan de raad. Afspraken over samenwerking worden geëvalueerd binnen de raad. Het enige wat de instelling doet is formeel de onafhankelijk voorzitter benoemen en de onafhankelijkheid en eventuele faciliteiten (vergoeding, reiskosten, etc.) afspreken.

Hoe vul je het onafhankelijk voorzitterschap in?

Vooraf maak je afspraken over waar de rol van onafhankelijk voorzitter begint en eindigt. Ook bepaal je hoe de onafhankelijkheid van de voorzitter is geborgd. Verder bespreek je als raad vóór benoeming de verwachtingen en hoe wordt geëvalueerd.

Meer informatie over de rol van voorzitter?

In het voorjaar 2025 organiseert LOC weer een cursus voor (vice) voorzitters van lokale en centrale cliëntenraden in de sector Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en een cursus voor (vice) voorzitters van lokale en centrale cliëntenraden in de sector Verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT): Voorzitterscursussen GGZ en VVT – LOC Cliëntenraden