Lokaal organiseren van medezeg­genschap voor ondersteuners

Op woensdag 4 oktober, tijdens de Week van de Medezeggenschap, namen ruim 20 ondersteuners deel aan de online sessie ‘Lokaal organiseren van medezeggenschap’, onder leiding van LOC-adviseurs Loes den Dulk en Xandra van der Kruk – Ras.

De rol en positie van ondersteuner binnen de raad en de organisatie kan best ingewikkeld zijn. Want welke pet heb je op? En hoe groot is die pet? Hierover kwamen veel vragen naar boven tijdens de bijeenkomst. LOC-adviseurs Loes den Dulk en Xandra van de Kruk-Ras konden door hun schat aan ervaring en kennis snel antwoord geven op soms best ingewikkelde vraagstukken. Vragen die beantwoord en besproken werden waren onder andere:

• Hoe kun je twee petten ondersteuner en locatie uit elkaar houden?
• Hoe kan je de IZA invullen voor de lokale cliëntenraad? Hoe wil je de cliënt nog helpen in het bos van cliëntenraadvertegenwoordiging?
• Er wordt steeds meer verwacht om regionaal samen te werken. Hoe ga je regionaal de medezeggenschap oprichten? Wat is de rol als ondersteuner?
• Waar gaan we over, wat kunnen we adviseren als ondersteuners? Daar kan wrijving over ontstaan binnen de organisatie.

Wie is verantwoordelijk?

Uit een vraag van een van de deelnemers blijkt dat organisatie en raad soms naar elkaar wijzen als het gaat om de vraag wie ergens verantwoordelijk voor is, bijvoorbeeld als het gaat om bezetting van cliëntenraden. Loes: “Dat is niet de verantwoordelijkheid van de raad of van de ondersteuner. Er is een probleem in de bezetting. En het probleem is dat de organisatie te weinig doet. Daar moet iets aan gebeuren. Daar moet iets van gezegd worden. In de laatste Zorg & Zeggenschap staat een artikel over de functionaris medezeggenschap, dat is de beleidsmedewerker die medezeggenschap in zijn of haar pakket heeft. Dat is degene die tegen de organisatie moeten zeggen dat ze in actie moet komen. Maar omdat die functie er in veel gevallen niet is, is het vaak de ondersteuner die het op zich neemt om te zorgen voor voldoende bezetting. De organisatie is blij, maar tegelijkertijd brengt het de ondersteuner in een dubbelpositie.”

Praktijk

Omdat ieder situatie, iedere cliëntenraad en iedere zorgorganisatie weer anders is en anders functioneert, is er op sommige vragen geen pasklaar antwoord. Loes en Xandra geven wel veel handvatten en tips waar deelnemers mee uit de voeten kunnen:

• Onafhankelijk betekent niet dat je door een ander wordt betaalt. Onafhankelijkheid zit in je houding, je opstelling, in jezelf en in je functiebeschrijving.
• De ondersteuner coacht en ondersteunt. Ga niet zelf op werkbezoek, maar ga mee als het gewenst is. Ga niet zelf op zoek naar nieuwe leden, maar vraag de raad waarmee je ze kunt ondersteunen.
• De organisatie moet samenwerken met de cliëntenraad, niet tegenwerken.
• Er zit verschil in verantwoordelijk zijn en je verantwoordelijk voelen.
• Geef duidelijk aan wanneer je wel en niet bereikbaar bent.
• Het is niet zo dat wie betaalt bepaalt. De raad bepaalt, die gaat over de uren van de ondersteuner, of die een cursus mag doen etc.
• Kader! Bedenk voor jezelf: wat hoort bij je functie en wat niet.
• Gebruik het stappenplan in de brochure Ondersteuner cliëntenraad.

Methodiek Ondersteuning

Een van de handvatten die wordt besproken en die je kan helpen in het uitvoeren van je taak is de methodiek ondersteuning. Deze methodiek is gebaseerd op vier pijlers:

1. Het cliëntperspectief is altijd leidend.
2. De raad gaat over de inhoud, de ondersteuner geeft procesondersteuning. Dat betekent dat je je niet kunt bemoeien met de inhoud, of richting kan geven. Je kunt wel informeren, maar niet adviseren.
3. Functioneel lui, dom en kleurloos. Functioneel lui betekent dat je een beetje achterover leunt en niet voor de troepen uit loopt. Verantwoordelijkheid ligt altijd bij de raad. Functioneel dom betekent dat je niet de antwoorden geeft, maar de vragen stelt. Jouw vragen kunnen helpend zijn in het proces. Functioneel kleurloos betekent dat je geen mening of standpunt inbrengt.
4. De raad moet problemen herkennen en erkennen. Dus wie heeft er een probleem? Heeft de raad een probleem, dan kan jij de raad ondersteunen. Als de raad (ergens) geen probleem (mee) heeft en jij ziet het probleem wel, dan heb je toch pech gehad. De raad bepaalt en is leidend op de inhoud.

Wat nemen de deelnemers mee?

De deelnemers waren een mix van ervaren en nieuwe ondersteuners. Voor beiden was het een waardevolle bijeenkomst. Ondersteuners die nieuw in hun rol zaten kregen veel informatie, zoals kennis van de methodiek, voor ervaren ondersteuners werden een aantal zaken opgefrist. Zij werden gestimuleerd om na te denken over de vraag of er zaken verduidelijkt of aangescherpt moeten worden. Is de medezeggenschapsregeling nog actueel bijvoorbeeld? Allen waren na afloop extra scherp op die ene vraag die op meerdere manieren terugkwam tijdens deze sessie: ‘Wat is mijn taak binnen de cliëntenraad en/of de organisatie en wat zijn de grenzen van mijn rol?’

Tips en meer info

Tijdens de netwerkbijeenkomst voor ondersteuners op 23 november in Amersfoort wordt dieper ingegaan op de methodiek en op vragen als: hoe je als ondersteuner zuiver in je rol blijft, hoe je je grenzen bewaakt en wie jouw taken bepaalt. Ook is er gelegenheid om collega-ondersteuners te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. Meer info

Ook wordt er in het voorjaar weer een leergang voor ondersteuners aangeboden. Deze bestaat uit vijf bijeenkomsten waarin dieper ingegaan wordt op je functioneren als ondersteuner in de dagelijkse praktijk. De eerste bijeenkomst is op 14 februari 2024 Meer info

Bij wie kan de ondersteuner terecht als die een vraag heeft? Als ondersteuner mis je collega’s. Tijdens de netwerkbijeenkomst kun je andere ondersteuners ontmoeten en ervaringen uitwisselen. Een andere manier is intervisie voor ondersteuners. Wil je daar meer over weten? Mail vraagbaak@loc.nl of bel 030 284 3200.

Leden van LOC kunnen de brochure Ondersteuner cliëntenraad aanvragen. De brochure geeft handvatten hoe de ondersteuner zijn rol in kan vullen. In deze brochure houden we een aantal praktijkverhalen tegen het licht. En krijgt de relatie tussen ondersteuner en cliëntenraad/bestuurder nadrukkelijk de aandacht. Meer info

Nog geen lid? Lees meer over de voordelen van het LOC-lidmaatschap op clientenraad.nl/word-lid.