Terugblik Regiobijeen­komst cliënten­raden Gelderland

Op 6 november 2024 vond bij Sensire in Doetinchem de regionale netwerkbijeenkomst voor cliëntenraden Gelderland plaats. Het onderwerp was ‘Optimale vrijheid binnen kaders’. Uitgangspunt is dat vrijheid bijdraagt aan kwaliteit van leven, er zijn tenslotte al risico’s genoeg. Hoe kunnen cliënten met dementie optimale vrijheid ervaren, binnen het opendeurenbeleid uit de Wet zorg en dwang (Wzd)? En hoe organiseer je dat als organisatie met familie, contactpersonen, medewerkers, vrijwilligers en omwonenden? Hoe vind je de balans tussen vrijheid en veiligheid?

Nieuwste ontwikkelingen Wet zorg en dwang

Klazien Teeuwissen, adviseur LOC, vertelt over de nieuwste ontwikkelingen binnen de Wzd. Deze is niet zo lang geleden geëvalueerd. Daaruit kwam onder andere naar voren dat er vaker over cliënten gepraat wordt dan met hen. Cliënten en contactpersonen moeten beter betrokken worden bij de afspraken rondom vrijheid/onvrijwillige zorg. Ook werd het stappenplan dat gehanteerd wordt bij het inzetten van onvrijwillige zorg als te ingewikkeld ervaren. Naar aanleiding van deze evaluatie is een bestuurlijk akkoord gesloten. Klazien stipte ook de noodzaak van laagdrempelige toegang voor cliënten/contactpersonen van de client-vertrouwenspersoon voor de Wzd aan.
Verder kwam ook nog de rol van de cliëntenraad bij ‘voor cliënten geldende regelingen’ ter sprake. Dit gaat over regelingen die iets zeggen over ‘wat mensen moeten of niet meer mogen’. Een cliëntenraad heeft hier instemmingsrecht over. Als laatste werd het Generiek Kompas aangestipt: de opvolger van het Kwaliteitskader ouderenzorg & thuiszorg. Uitgangspunt van dit Kompas is ‘Samen werken aan kwaliteit van bestaan’, maar dat betekent voor iedereen iets anders. Dat vraagt dus om een goed gesprek met cliënt en zijn/haar netwerk over wat kwaliteit van bestaan voor deze zorgvrager is. LOC werkt aan bewaarkaarten en trainingen over het Generiek Kompas.

Opendeurenbeleid Innoforte

Daarna namen Renate Pelkman (coach omgevingszorg bij Innoforte) en Eric Lokhorst (secretaris van de CCR van Innoforte) de aanwezigen mee in de weg die zij samen gevolgd hebben om bij Innoforte tot een opendeuren beleid te komen. Dit hebben ze gedaan onder het motto ‘een gunstige omgeving geeft gunstig gedrag’, volgens de visie van Anneke van der Plaats. Innoforte is ook betrokken bij de LOC Beweging Radicale Vernieuwing.

De omgevingszorg, zoals het bij Innoforte genoemd wordt, rust op 3 pijlers:

• een dagstructuur.
• de fysieke omgeving,
• de bejegening van de bewoner

Het zijn randvoorwaarden om optimale vrijheid te bereiken. Bij alle bewoners die onder de Wzd vallen wordt bij Innoforte maatwerk geleverd. Verschillende disciplines spelen daarbij een rol. Zo maken een ergotherapeut of fysiotherapeut een risico-inventarisatie of een bewoner veilig de straat op kan: let de bewoner op het verkeer bijvoorbeeld. Bij het maatwerk wordt gekeken of iemand zelfstandig de vrijheid aan kan, of dat iemand de vrijheid aan kan met behulp van een gps of dat iemand niet meer veilig op pad kan. In dat laatste geval krijgt bewoner een transponder (vergelijkbaar met een personen alarm) die er voor zorgt dat de deur op slot gaat wanneer deze bewoner een bepaalde deur benadert.

Ook bij Innoforte bestaat er spanning tussen veiligheid-verantwoordelijkheid-risico. De CCR van Innoforte heeft er voor gekozen om ondanks het spanningsveld te kiezen voor welzijn van de bewoners. Renate Pelkman licht toe dat het de kunst is om de omgeving en de bewegings-vrijheid op de afdelingen op zo’n manier in te richten dat er een veilige omgeving ontstaat waardoor veel bewoners zich ‘binnen’ veiliger voelen dan op onbekend terrein. En daardoor ervoor kiezen om op het bekende terrein te blijven. Een gunstige omgeving voor een bewoner levert minder werk voor medewerkers op: bewoners voelen minder onrust. Natuurlijk vraagt opendeurenbeleid wat van de zorgorganisatie in zijn geheel. Bij Innoforte zijn tijdens de openingstijden van de receptie de deuren naar buiten open (en ’s avonds om 20 uur gaan ze -net als thuis- weer op slot). De receptionisten kennen de bewoners van de locatie en hebben een rol in het toezicht op wie er naar buiten gaat. Zij zijn betrokken geweest in het proces naar de open deuren en hebben een scholing gehad om vaardigheden op te doen om bewoners -wanneer dat nodig is- te verleiden om terug te gaan naar de veilige omgeving. Veel aanwezigen geven aan dat er op hun locatie geen receptionisten meer zijn. Soms is er wel een gastvrouw, maar die is vaak bezig en kan daardoor niet altijd op de voordeur letten. Opgemerkt wordt dat het al dan niet hebben van een receptie/gastvrouw een keuze van de organisatie is: hoe belangrijk vindt de organisatie (toe-)zicht op de uitgang wanneer je bewoners vrijheid wilt geven?

Innoforte heeft gedurende het proces de CCR betrokken, maar niet helemaal vanaf het begin. Terugkijkend geven ze de tip om de cliëntenraad vanaf het begin te betrekken. In de communicatie met alle betrokkenen hamert Innoforte samen met de CCR op het welzijn en het belang van de bewoner bij vrijheid. De CCR heeft daarbij de clientvertrouwenspersoon voor de Wzd een grote rol gegeven. Deze persoon is een buitenstaander en heeft daarnaast ervaringen van andere zorgorganisaties die met familie, vrijwilligers en medewerkers gedeeld kunnen worden. En dat blijkt goed te werken. Overal moeten zorgorganisaties met het opendeurenbeleid om leren gaan en worden fouten gemaakt waarvan geleerd kan worden. Er blijven uitdagingen en dan is het heel belangrijk om goed met elkaar te communiceren. Bij Innoforte worden informatiebijeenkomsten over het opendeurenbeleid georganiseerd voor familie en vrijwilligers. Al doende bleek dat deze bijeenkomsten niet alleen bij de start van het opendeurenbeleid hun waarde hadden, maar dat er voortdurend behoefte blijft bestaan aan deze bijeenkomsten. Onder andere omdat bewoners over het algemeen korter in een zorgorganisatie verblijven dan voorheen en er dus steeds weer een nieuwe lichting familie, contactpersonen, medewerkers en vrijwilligers is die over het opendeurenbeleid geïnformeerd moet worden.

Na de pauze zijn de aanwezigen in groepjes uiteen te gaan om van gedachten te wisselen over de Wzd, open deurenbeleid en wat de cliëntenraad nog aan ‘huiswerk’ te doen heeft om dit met de bestuurder te bespreken als het open deurenbeleid nog niet van de grond is gekomen.