Olifantenpad

Voor mij ligt een boekje Het waarom, hoe en wat van het olifantenpad. Het is geschreven door een goede collega van mij (Karen Reichert). Zij schrijft over de manier waarop olifanten hun weg door het landschap zoeken. Olifanten zijn vaak de eerste die een nieuwe route proberen om op een snellere / betere manier van A naar B te komen. De eerste olifant vertrouwt op zijn/haar intuïtie en is creatief. Er ontstaat een pad wanneer de hele kudde de initiatiefnemer gevolgd is. Daarna maken andere dieren gebruik van deze ‘olifantenpaadjes’. Het is een metafoor voor wat je ook veel ziet in het dagelijks leven. 

Korter door de bocht

Herken je ze? Wanneer ik op de fiets of al wandelend mijn weg zoek, snij ik graag de haakse hoeken af. De ene keer is iemand mij al voorgegaan en is er een paadje ingesleten. Een andere keer kies ik er zelf voor om via het gras, net even sneller en makkelijker mijn weg te vervolgen. Maar soms kies ik ervoor om op officiële geplaveide pad te blijven. Bijvoorbeeld omdat een zandpad niet handig is met mijn hoge hakken. Ik herinner mij dat op de weg naar de lagere school er ook zo’n paadje was ontstaan. Op een gegeven moment besloot de gemeente van deze ‘kort door de bocht oplossing’ een fiets en wandelpad te maken. Beleid volgde de werkelijkheid en het werd veel veiliger! 

(Dit is een typisch voorbeeld van een olifantenpaadje reguleren)

Coronapaadjes 

Er schiet door mij heen: Je zou anno nu het ook kunnen hebben over ‘Corona-paadjes’.  Want wat is er in korte tijd veel veranderd. We gingen van gewoon contact, reizen en samenkomsten naar afstand bewaren en thuisblijven. 

Naast de zichtbare fysieke paadjes zoals hierboven beschreven, beschrijft Karen in haar boekje nog twee soorten olifantenpaadjes: organisatorische en psychologische. 

Je ziet het als je het weet 

Een voorbeeld van een organisatorisch olifantenpaadje speelt op dit moment in de voetbalwereld. Ajax bedenkt in overleg met de clubs een plan hoe om te gaan met het stoppen van de wedstrijden midden in de competities.  Ze wijken hierbij af van de vaste structuren, protocollen en werkwijze. Iedereen is enthousiast en staat achter het plan. Ajax deelt het plan met de KNVB. Het KNVB bestuur besluit echter om de officiële spelregels te blijven hanteren en maken een eigen voorstel. Ze verliezen hiermee heel veel vertrouwen van de clubs. Er is geen draagvlak voor hun beleid. 

(Dit is een typisch voorbeeld hoe je een olifantenpaadje negeert/verbiedt.)

In deze ‘corona-tijd’ leggen veel mensen olifantenpaadjes aan omdat iets niet meer mag of kan.  Mensen zoeken op andere manieren toch contact met naasten. Je ziet bezoekhuisjes ontstaan, tablets worden geschikt gemaakt voor ouderen die niet bekend zijn met beeldbellen. Kleinkinderen nemen filmpjes op. Cliënten in de ggz krijgen behandeling via beeldbellen. Je komt opeens digitaal bij elkaar ‘op bezoek’.   

Bestuurders en medewerkers van zorgorganisatie leggen olifantenpaadjes aan om in deze tijd snel daadkrachtige besluiten moeten worden genomen. Deze moeten snel gecommuniceerd en georganiseerd worden. Het is nodig, en er is vaak begrip voor: de veiligheid van cliënten, naasten en medewerkers is belangrijk en om de kwaliteit van zorg te waarborgen. 

Ook cliëntenraden leggen olifantenpaadjes aan. In sommige gevallen wordt de cliëntenraad plotsklaps onderdeel van een crisisteam, om mee te denken vanuit het perspectief van de achterban. Andere cliëntenraden nemen een afwachtende of een volgende houding aan. Om processen te versnellen of niet voor de voeten van bestuurders te lopen. 

We horen veel voorbeelden waarbij bestuurders gebruik maken van de creativiteit en kennis van de mensen in de cliëntenraad. Een crisis situatie schept ook mogelijkheden.

(Dit is een typisch voorbeeld van een olifantenpaadje omarmen.)

Onder druk ontstaat creativiteit

De snelle veranderingen brengen ook angst met zich mee, roepen vragen op of ontlokken nieuwe initiatieven. De een wacht rustig af en een ander legt zich er niet zomaar bij neer. Psychologische olifantenpaadjes staan voor manieren om het voor jezelf prettiger, makkelijker of beter te maken. Er zijn – juist nu- veel voorbeelden van creativiteit. Bijvoorbeeld de initiatieven die zijn ontstaan om toch contact met elkaar te houden. Denk aan het beeldbellen en de ‘contact-containers’. 

Voor cliëntenraden rijst de vraag: komen onze zorgvuldig opgebouwde structuren als ‘overleg, advies en besluitvorming’ nu voorgoed onder druk te staan? Of zijn het juist nieuwe kansen bijvoorbeeld omdat er vaker (onderlinge) afstemming en overleg plaatsvindt? En wellicht bevalt digitaal vergaderen zo goed, dat cliëntenraden het ook inzetten als er weer ‘gewone tijden’ zijn.

Mensen en ook cliëntenraden gaan verschillend om met deze situatie.

Hoe maken we straks gebruik van de initiatieven van voorlopers?

Vraag: Heb je een voorbeeld van een olifantenpaadje waar de cliëntenraad mee te maken heeft. Wat zijn de kansen en de valkuilen? Laat deze graag in een reactie achter onder dit bericht

Wat te doen met olifantenpaadjes?

Olifantenpaadjes ontstaan omdat de gebaande weg niet logisch is, tijd kost, frustreert en /of als niet nuttig gezien wordt. Zowel cliëntenraad als bestuurders kunnen olifantenpaadjes zien als kansen om ook in de toekomst sneller en effectiever te werk te gaan. Je kunt er samen van leren.

Herkennen en erkennen van olifanten-paadjes

De onderstaande vragen helpen je om te leren van ‘corona-paadjes’.

Er is een belangrijke voorwaarde: Deel het verlangen om ‘het waarom’ te realiseren – het doel achter het doel!

Waarom
– Wat is de noodzaak van de gevraagde/ voorliggende verandering?- – Is het doel duidelijk dat bereikt moet worden?
– Weet iedereen waaraan het resultaat moet voldoen? De waarden 
– Zijn de effecten die hiermee bereikt (moeten) worden duidelijk?

Hoe
– Kent iedereen het ‘waarom’ en geloven zij in het waarom? 
– Pakken en krijgen mensen de ruimte om hun creativiteit in te zetten?
– Welke talenten zijn aanwezig om tot goede/betere oplossingen te komen?

Wat
– Wat is het idee?
– Wat zijn de gevolgen van de huidige manier, de nieuwe of oude manier van werken?
– Waar liggen de kansen en hoe kunnen die verder benut worden?
– Wat zijn zorgen en hoe kunnen die weggenomen worden?
– Wat is er nodig om het idee uit te voeren? Wie gaat het doen? Wie moeten we informeren?
– Wat zijn de effecten van de nieuwe werkwijze? Evaluatie