Ggz-cliënte vecht met succes rookverbod aan
Volgens de in 2021 aangescherpte wetgeving is roken in zorginstellingen verboden. Roken mag alleen nog buiten én in de privéruimte van de cliënt. Tenzij in de huisregels, mét instemming van de cliëntenraad, is vastgelegd dat ook daar niet langer mag worden gerookt.
Beluister artikel
In het streven naar een rookvrije generatie is wetgeving in 2021 aangescherpt. Alle beleid rond die wettelijke voorschriften is dus verplicht en daarmee heeft de cliëntenraad over die besluiten geen advies- of instemmingsrecht – omdat ook de zorginstelling hier geen keuze in heeft.
Daarnaast is in 2018 met 70 maatschappelijke organisaties het Nationaal Preventieakkoord afgesproken. Daarin is onder meer vastgelegd dat in 2030 de hele zorg rookvrij is. Het Preventieakkoord bevat geen verplichtingen maar afspraken waar iedere zorginstelling zelf invulling aan kan geven. Het streven de zorg rookvrij te maken kan bijvoorbeeld leiden tot regels over niet roken op het buitenterrein van de instelling. Of op de eigen kamer of balkon.
Wanneer de instelling in het kader van het Preventieakkoord een verbod op roken op het terrein of in de eigen ruimten van cliënten wil opnemen in de huisregels, moet dat voorgenomen besluit ter instemming worden voorgelegd aan de cliëntenraad. In alle gevallen heeft de cliëntenraad recht op informatie over de voorgenomen besluiten.
Uitspraak rechter
Is iemand gedwongen opgenomen op grond van de Wet verplichte ggz (Wvggz) of de Wet zorg en dwang (Wzd)? Dan moeten daar volgens de wet huisregels zijn ‘voor de ordelijke gang van zaken en de veiligheid, passend bij de doelgroep’. Voor de Wvggz geldt dat over deze huisregels een klacht kan worden ingediend.
Dat gebeurde afgelopen jaar in Oost-Brabant. Een cliënte van een ggz-instelling klaagde dat de instelling een algemeen rookverbod had ingevoerd voor alle gebouwen (dus ook de eigen kamer) én het terrein van de instelling. Maar de huisregels waren hier niet op aangepast. De instelling voerde tijdens de rechtszaak aan dat ze volgens de wet verplicht was om een algeheel rookverbod in te voeren. Maar de rechter oordeelde dat de wet de privéruimte en de open lucht juist uitzondert van een rookverbod. Ook gaf de rechter aan dat de ggz-instelling onvoldoende had onderbouwd waarom een rookverbod automatisch onder de huisregels zou vallen. Gezondheidsredenen vallen immers niet onder ‘een ordelijke gang van zaken en veiligheid’.
Cliëntenraden hebben instemmingsrecht bij rookverbod privéruimten in huisregels
Cliëntenraad en instemmingsrecht
Een aantal zaken is belangrijk:
- Is het doel van de regel (rookverbod eigen kamer en buitenlucht) helder?
- Heeft dat doel te maken met de ordelijke gang van zaken of de veiligheid?
- Wat zijn de argumenten van de zorginstelling?
- Hoe beperkend is de regel voor cliënten? Met andere woorden: is het nut of de noodzaak van de regel in verhouding met beperking van het recht dat een cliënt heeft om zijn/haar leven zoveel mogelijk zelf in te richten?
- Wat als de cliënt niet zelfstandig het terrein af mag of kan?
Wat kan de cliëntenraad doen?
- De cliëntenraad kan het rookbeleid (en ander beleid) regelmatig op de agenda zetten. De raad kan bijvoorbeeld adviseren dat elkaar aanspreken de norm zou moeten zijn. En laten zien wat daarvoor nodig is. Het aanspreken blijft de verantwoordelijkheid van de zorginstelling.
- De cliëntenraad kan signaleren waar de huisregels niet worden nageleefd of niet goed werken. Mooi voorbeeld: op advies van de raad werden de geldende regels, zoals niet roken bij de ingang van het gebouw, nog een keer onder de aandacht gebracht in de vorm van een positieve bijeenkomst, een feestje.
- De cliëntenraad kan adviseren cliënten meer en beter voor te lichten.
- De cliëntenraad kan vragen of het beleid in de praktijk ook echt bijdraagt aan het doel: de rookvrije zorg.
- De cliëntenraad kan de huisregels (jaarlijks) kritisch bekijken.
Meer informatie vind je in de handreiking voor cliëntenraden over huisregels. LOC leden kunnen deze brochure kosteloos aanvragen via vraagbaak@loc.nl. Nog geen lid? Hier lees je meer over de voordelen van het lidmaatschap.
Dit artikel verscheen in de voorjaarseditie 2024 van LOC tijdschrift Zorg & Zeggenschap
Download artikel als PDF
Bij mij zorginstelling word er onwijs veel gerookt,ik krijg hier heel veel last van maar mijn begeleiders doen dr niks aan want ja iedereen heeft recht op wat tie doet,maar roken is toch verboden in een instelling?
Beste Li-sanne,
Dank voor je reactie.
Vervelend dat jij last hebt van rokende mensen om je heen. Roken is op een heleboel plekken in de zorginstelling verboden. In alle gemeenschappelijke ruimtes zoals de gangen, de huiskamer en de kantine, mag niet gerookt worden. Alleen buiten, op speciaal daarvoor aangewezen plekken, mag gerookt worden. En bewoners mogen op de eigen kamer roken. Dat is geregeld in de wet. Daarnaast kunnen er extra regels zijn afgesproken met de cliëntenraad.
En in het geval van de eigen kamers, moet dat zo geregeld zijn dat anderen daar geen last van hebben, bijvoorbeeld met een afzuigsysteem. Daarover kunnen extra regels gemaakt worden, regels waar de cliëntenraad instemmingsrecht op heeft.
De begeleiders hebben de verantwoordelijkheid om de overlast die jij ervaart van de rokers te voorkomen of zo klein mogelijk te maken. Want ja, de rokers hebben er recht op om te roken, buiten of in hun eigen kamer, maar tegelijkertijd hebben de niet-rokers, recht op een plek zonder de overlast van de rokers. Je zou de cliëntenraad kunnen vragen om dit punt te bespreken met de leidinggevende. Want het kan niet de bedoeling zijn dat jij zoveel last hebt van de rokers.
Dot is bij ons niet echt een betreffende rookplek,dus het komt er op neer dat er overal gerookt word,wel heb ik dit neergelegd bij het hoofd van de instelling maar tot nu is er nog niks uitgekomen,denk dat ook niet dat ze er iets mee doen als.ik dit mag benoemen,maar rokers moeten wel rekening houden met niet rokers
Ha Li-sanne,
Geef dit ook door aan de cliëntenraad. Die komen op voor de belangen van rokende en niet-rokende cliënten!
Hoe doe ik dat?,heb al gezocht maar ik kan het niet vinden
Mogelijk kun je op de website van de zorginstelling kijken. Daar staat de cliëntenraad en hoe je die kunt bereiken vaak wel op. Anders kun je het ook aan een medewerker vragen, of aan de leidinggevende.
Hopelijk lukt het je om de cliëntenraad te bereiken en kan de raad hierover in gesprek gaan met de leidinggevende.