Het thema van de bijeenkomst d.d. 11 april 2024 was opendeurenbeleid (onderdeel van de Wet zorg en dwang) en de rol en de taak van de cliëntenraden hierin. De bijeenkomst werd georganiseerd door het regioteam met medewerking van Linda Meijer (regisseur/ locatiemanager Maarlenhof) en Herman, lid van het Platform Cliëntenraden Coloriet. Het regioteam en de bijeenkomst werd mede gefaciliteerd door het LOC.

De Wet zorg en dwang is ingegaan op 1 januari 2020. De invoering bleek op vele fronten lastig voor organisaties, medewerkers en voor cliëntenraden. Zo bleek extramuraal het eigenaarschap lastig te regelen, omdat huisartsen aangaven zich niet de aangewezen personen vonden om daarvoor. Maar ook intramuraal waren er problemen. Er was verwarring m.b.t. voor wie de wet van toepassing was. Sommige verpleeghuizen werken drie jaar na de invoering nog niet met een opendeurenbeleid. Bestuurders, zorgprofessionals, cliëntenraden en familieleden vinden het spannend en zijn bang voor de veiligheid van de cliënten. Maar daarnaast waren er o.a. financiële drempels m.b.t. het geschikt maken van locaties, de inzet van technologie etc..
De wet is recent geëvalueerd. Vanaf 1 januari 2024 gelden er bestuurlijke afspraken totdat de wet herzien is (dat kan nog enige jaren duren.) NB: zie ook website LOC m.b.t. Wzd evaluatie.

Om meer duidelijkheid te verschaffen aan alle deelnemers is tijdens de bijeenkomst eerst iets meer informatie gegeven over de Wzd. Ingegaan werd de ontstaansgeschiedenis, voor wie de wet is bedoeld en het doel van de wet en de onderdelen van de wet. Ook is gesproken over de taken en rol van de cliëntenraad m.b.t. de Wzd.
De wet regelt de rechten van cliënten t.a.v. onvrijwillige zorg/onvrijwillige opname. Nee, tenzij… Dat betekent dat onvrijwillige zorg niet wordt toegepast, tenzij het niet anders kan. Bovendien kan het alleen worden ingezet na het doorlopen van een zorgvuldig besluitvormingsproces (stappenplan) en als er geen alternatieven zijn om ernstig nadeel te voorkomen.
Het opendeurenbeleid valt onder de Wzd. Opendeurenbeleid is maatwerk. Gestreefd moet worden naar maximale bewegingsvrijheid, tenzij… Men mag alleen de deur dicht houden/doen voor een bewoner als er sprake is van ernstig nadeel en er geen alternatieven zijn.
Ook is ingegaan op de rol en taken van de cliëntmedezeggenschap m.b.t. de Wzd.

Opendeurenbeleid bij Coloriet

Daarna vertelde Herman, lid van het Platform Cliëntenraden Coloriet over hoe hun raad betrokken werd bij het tot stand komen van het opendeurenbeleid.
Bij Coloriet is men medio 2021 begonnen met dialoogsessies over maximale bewegingsvrijheid voor bewoners. De visie werd aangepast: van de deur is gesloten, tenzij… naar de deur is open, tenzij… Bij de dialoogsessies waren medewerkers, vrijwilligers, familieleden en afvaardiging van de cliëntenraad betrokken. De opbrengsten werden later meegenomen naar diverse werkgroepen, die de activiteiten verder hebben uitgewerkt.
In 2023 is geëxperimenteerd binnen kleine pilots. In april 2024 heeft men proefgedraaid met een aantal bewoners. Streven is op in juni 2024 de deuren te openen voor alle bewoners, tenzij…
De cliëntenraden Coloriet zien het als hun taak om positief en kritisch mee te denken en mee te bewegen vanuit het perspectief “wat betekent het voor onze bewoners”. Zij werden goed en tijdig geïnformeerd. De betrokkenheid en input van raden werd zeer gewaardeerd. Alle communicatie aan bewoners/vertegenwoordigers werd aan hen voorgelegd. Een hoopvolle toekomst m.b.t. open deuren vraagt volgens de raad om vast te houden aan de visie. Ook op momenten dat het moeilijk is.

En hoe kwam het openen van deuren in Maarlenhof tot stand?

Linda Meijer vertelde hoe het openen van de deuren in Maarlenhof tot stand is gekomen.
Open deuren voor iedereen gaat niet zomaar. Het heeft alleen een kans van slagen als je dat samen doet met familie, vrijwilligers, de buurt en alle mensen die op de locatie werken. Het uitgangspunt is om de leefruimte (leefcirkel) waarin de bewoner zich vrij kan bewegen zo groot mogelijk te laten zijn.
Benadrukt werd dat de woonomgeving ook iets te bieden moet hebben voor bewoners. Valt er iets te zien, te ervaren en te beleven… Dit is essentieel. In de praktijk blijkt dat de mensen graag daar willen zijn waar zij zich prettig voelen en waar genoeg te beleven valt.
Bij Maarlenhof heeft men aanpassingen gedaan t.a.v. de leefomgeving (binnentuin. buitentuin en locatie). Maar is ook is geïnvesteerd in goede wifi (extra kabels) en nieuw oproepsysteem.
Binnen Maarlenhof staat de bewoner centraal en is men daarom als eerste begonnen met gesprekken met bewoners/naasten. Uitleg over opendeurenbeleid/Wzd en met de vraag waar de bewoner gelukkig van zou worden en waar niet van. Ook is er een stagiaire ingezet, die heel veel tijd heeft besteed aan gesprekken met bewoners. De opbrengsten waren zeer waardevol. Daar waar er weerstand en/of angsten waren bij bewoners/naasten heeft men meebewogen. Men kon wennen aan het idee e/o was het bij invoering later ook mogelijk stapsgewijs de leefcirkel uit te breiden.
Na de eerste gesprekken met bewoners/naasten zijn er gesprekken gevoerd met medewerkers, de buurt en wijkagent.
Voor iedere bewoner een plan gemaakt en is gekeken wat de meest wenselijke leefcirkel is. Inmiddels werkt men met 3 leefcirkels en is men bezig met de ontwikkeling van een leefcirkel XL. In de praktijk blijkt, dat de eerste bewoners met dementie het liefst binnen of in de buurt van het gebouw blijven. En als iemand toch een keer gaat dwalen dan wordt deze opgevangen door diegene van de locatie of uit de buurt die het dichtstbij is. De verantwoordelijkheid voor de bewoners wordt dus door iedereen gevoeld en gedragen.

Ervaringen uitwisselen

Tot slot hebben de deelnemers ervaringen en informatie uitgewisseld met elkaar. Hieruit bleek dat er veel verschillen waren tussen de diverse organisaties m.b.t. implementatie Wzd en de invoering van het opendeurenbeleid. Meest ver waren nieuwe locaties.
Cliëntenraden worden helaas ook niet altijd tijdig genoeg betrokken bij het proces. Gedeelde visie en verantwoordelijkheid vindt men belangrijk. Het gaat om de rechten van de cliënt. Het is maatwerk.
Gesloten deuren en onvrijwillige zorg/opname moet voorkomen worden, tenzij…De manier van aanpak van Maarlenhof sprak de deelnemers aan. De cliënt stond centraal en waren het uitgangspunt. En niet alleen medewerkers waren verantwoordelijk als er “problemen” waren. Wie het eerste en beste kon handelen die ondernam actie.

Aan het eind van de dag gaven de aanwezige cliëntenraden aan dat het een leerzame en interessante middag was. Soms een eye-opener en in ieder geval genoeg stof om te delen en mee aan de slag te gaan.