De Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 (Wmcz 2018) is per 1 juli aanstaande van kracht. De veranderingen in de rechten en plichten van de instelling en de cliëntenraden gaan dan in. Wel is het zo dat cliëntenraden de rechten houden die in een geldige overeenkomst met de instelling staan. Ook al komen zij niet meer in de Wmcz 2018 voor of in afgezwakte vorm. In dit bericht lees je de belangrijkste veranderingen.

Cliëntenraden en centrale cliëntenraad

Bestaande cliëntenraden worden per 1 juli 2020 cliëntenraden op basis van de Wmcz 2018. Of dit ook voor de centrale cliëntenraad geldt, is onduidelijk.

Tip: Het kan raadzaam zijn wanneer de instelling per 1 juli een bestaande centrale raad formeel instelt. Dit zorgt ervoor dat de centrale raad mee kan doen aan het overleg over de nieuwe medezeggenschapsregeling en daarover net als de lokale raden instemmingsrecht heeft.

Onderwerpen adviesrechten

Nieuw ten opzichte van de huidige Wmcz zijn de adviesrechten over 
– het profiel van de leden van de raad van toezicht (binnenkort publiceert LOC een bewaarkaart met tips bij dit adviesrecht);
– het algemeen huisvestingsbeleid en nieuwbouw voor cliëntenraden in instellingen waar mensen wonen. 

Beperkt ten opzichte van de huidige Wmcz zijn de adviesrechten over
– overdracht van de zeggenschap of een onderdeel daarvan;
– belangrijke inkrimping, uitbreiding of andere wijziging van de werkzaamheden;
– benoemen van personen die de hoogste zeggenschap zullen uitoefenen bij de leiding van arbeid.

Het verzwaard adviesrecht met betrekking tot de benoeming van een direct leidinggevende is overgeheveld naar het gewoon adviesrecht en het adviesrecht over de gehele of gedeeltelijke opheffing van de instelling is verdwenen. Dit geldt ook voor het adviesrecht inzake verbouwing en verhuizing in instellingen met ambulante zorg of waar mensen zijn opgenomen (en niet wonen). Cliëntenraden met een geldige overeenkomst houden de ruimere adviesrechten die in deze overeenkomst zijn opgenomen. Alleen zij kunnen besluiten deze af te staan.

Onderwerpen instemmingsrechten

Het instemmingsrecht vervangt per 1 juli het verzwaard adviesrecht.

Nieuwe onderwerpen die onder het instemmingsrecht vallen zijn:
– medezeggenschapsregeling (vervangt instellingsbesluit)
– profielschets klachtenfunctionaris
– procedure opstellen en bespreken zorgplannen;
– sociaal plan bij verbouwing, nieuwbouw of verhuizing in instellingen waar mensen wonen (valt ook onder een cliënten geldende regeling);
– inrichting ruimtes bestemd voor de zorgverlening bij verbouwing, nieuwbouw of verhuizing in instellingen waar mensen wonen;
– benoeming onafhankelijke ondersteuning.

Andere veranderingen zijn:
– de systematische bewaking, beheersing of verbetering kwaliteit is het algemeen beleid op het gebied van kwaliteit geworden;
– het toelatings- en ontslagbeleid van cliënten is van het adviesrecht naar het instemmingsrecht gegaan. 

Niet meer opgenomen in de Wmcz 2018 zijn:
– het algemeen beleid op het gebied van de gezondheid;
– de benoeming van degenen die klachten behandelen.

Ook hier geldt dat cliëntenraden met een geldige overeenkomst deze (verzwaard) adviesrechten houden. Alleen zij kunnen besluiten deze af te staan.

Bovenwettelijke rechten
Cliëntenraden moeten akkoord gaan met het afstaan van bovenwettelijke rechten – de rechten die in de geldige samenwerkingsovereenkomst zijn opgenomen. Als de cliëntenraad ook in de nieuwe situatie het adviesrecht of verzwaard adviesrecht wil houden, moet hij aangeven waarom dit wenselijk is, en daarover met de instelling in gesprek gaan.

Enquêterecht

Cliëntenraden hebben het enquêterecht. Dit houdt in dat een cliëntenraad op basis van een ernstig vermoeden van wanbeleid de ondernemingskamer kan vragen om onderzoek in de instelling te laten doen.

Eisen aan de cliëntenraad

Cliëntenraden moeten:
– wensen en meningen van de achterban inventariseren
– de achterban informeren over hun activiteiten en resultaten.

Faciliteiten

Instellingen moeten cliëntenraden helpen bij:
– het inventariseren van wensen en meningen van de achterban;
– het informeren van de achterban over activiteiten en resultaten van de cliëntenraad;
– het werven van nieuwe leden voor de cliëntenraad.

Met betrekking tot de kosten die cliëntenraden kunnen maken voor hun werk is het recht op scholing, onafhankelijke ondersteuning en het voorleggen van een geschil of verzoek aan de (Landelijke) Commissie van Vertrouwenslieden geregeld. 

Cliënten en vertegenwoordigers

Een groep cliënten of vertegenwoordigers die representatief is voor de cliënten kan de instelling vragen:
– een cliëntenraad in te stellen op locatie;
– een cliëntenraad te ontbinden.

Wanneer de instelling niet ingaat op het verzoek van de groep, kan deze naar de (Landelijke) Commissie van Vertrouwenslieden.

Toezicht door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)

De IGJ gaat nu toezicht houden op de uitvoering van delen van de Wmcz 2018 door instellingen. Cliënten en cliëntenraden kunnen melding doen bij de IGJ doen en de IGJ kan zelf onderzoek uitvoeren.

Handreikingen voor cliëntenraden

Instellingen en cliëntenraden moeten uiterlijk zes maanden na inwerkingtreding van de Wmcz 2018 de nieuwe afspraken over medezeggenschap vast te leggen in een medezeggenschapsregeling. Om cliëntenraden te ondersteunen bij het proces om te komen tot een medezeggenschapsregeling, maakte LOC naast de modellen voor de medezeggenschapsregeling en huishoudelijk reglement, diverse hulpmiddelen en handreikingen.

Omgaan met de medezeggenschapsregeling

LOC heeft een handreiking opgesteld die vanuit cliëntenperspectief een toelichting geeft op de modellen en de keuzes die (centrale) cliëntenraden daarbij kunnen maken.

Visie op medezeggenschap

Voordat raden en instelling aan de slag gaan met het maken van nieuwe afspraken adviseert LOC om samen een visie op medezeggenschap op te stellen Deze vormt de basis voor nieuwe afspraken en helpt bij het maken van die afspraken. Ook daarvoor heeft LOC een handreiking beschikbaar gesteld.

Stappenplan aan de slag met de Wmcz 2018

Wanneer er een gedeelde visie is, kunnen (centrale) cliëntenraden en instelling gezamenlijk de eigen medezeggenschapsregeling opstellen.
Zie ook het stappenplan om te komen tot de nieuwe medezeggenschapsregeling.

Meer weten?

• Actuele informatie over de Wmcz 2018 vind je op www.wmcz.nl 
• In de basisinformatie medezeggenschap lees je uitgebreide informatie over de wettelijke rechten en plichten van de cliëntenraad.
• Op www.clientenraad.nl/modellen vind je de gezamenlijke modelregeling die LOC met de branche-organisaties ActiZ, GGZ Nederland en Zorgthuisnl maakte evenals het model huishoudelijk reglement.
• Bekijk ook het stappenplan aan de slag met de Wmcz 2018
• In dit filmpje geeft LOC-adviseur Theo van Ooi een beknopte uitleg van de Wmcz 2018: Nieuw filmpje: Beknopte uitleg Wmcz 2018
• Kijk een webinar terug met toelichting op de medezeggenschapsregegling
• Met deze handreiking biedt LOC handvatten, vragen en tips voor een constructief gesprek over de visie op medezeggenschap.
• Neem voor meer informatie en voor al je andere vragen contact op met de vraagbaak van LOC. Deze is telefonisch bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 09:00 tot 17:00 uur op (030) 284 32 00. Je kunt ook mailen naar vraagbaak@loc.nl.

Download artikel als PDF