‘Het onderste uit de kan halen voor de cliënt’

De Wet medezeggenschap (Wmcz) bepaalt dat een cliëntenraad recht heeft op professionele ondersteuning. Veel cliëntenraden maken daar afspraken over met de zorgorganisatie. De invulling van de ondersteuning staat niet in de wet. Dit betekent in de praktijk dat de taak van de ondersteuner er overal anders uitziet. Wie zijn deze ondersteuners, wat vinden ze leuk aan hun werk en wat betekenen ze voor de cliëntenraad? In dit artikel komt ondersteuner Mathilde Jansen (56) aan het woord. Ze werkt voor één van de cliëntenraden van GGz Centraal, een grote zorgorganisatie voor geestelijke gezondheidszorg in Amersfoort en omgeving. 

In 2013 reageerde Mathilde op een vacature bij GGz Centraal als ondersteuner bij een regionale cliëntenraad. Ze werkt al sinds 1986 bij de organisatie in functies als psychiatrisch verpleegkundige, teamleider en later als opleider. “Mijn idee was om twee functies te combineren. Het bleek echter een functie te zijn voor vier dagen in de week. Het leek me zo leuk dat ik dat toch heb gedaan”, aldus Mathilde. 

Welke cliëntenraad ondersteun je? 

“Ik werk voor de regioraad Veluwe en Veluwe Vallei. Op dit moment heeft deze cliëntenraad zes leden. GGz centraal werkt in vijf regio’s. Alleen al in onze regio gaat het om 7000 cliënten. De filosofie van GGz Centraal luidt: de basis van zeggenschap ligt in de regio. Sommige locaties hebben bewonersraden of contactpersonen. De regioraad onderhoudt hiermee regelmatig contact en ook met de afdelingsleiding.”

Wat vind je leuk in je werk als ondersteuner?

“Ik ben thuis in de hele organisatie. Mijn ondersteuning helpt de cliëntenraad om deuren in de organisatie te openen en om de mening van de cliënten te verwoorden. Ik merk dat de regioraad echt wat bereikt voor cliënten. Dat gaat om grote zaken zoals nieuwbouw en ook om dagelijkse zaken zoals porties voor de maaltijden.”

Hoe veranderde de rol van de raad? 

“In mijn begintijd functioneerden de centrale cliëntenraad en de regioraden als aparte eenheden. De regioraad richtte zich nog vooral op het organiseren van gezellige activiteiten voor cliënten. De raden moesten nauwer samenwerken. En GGz Centraal verwachtte dat de regioraad ging meepraten over beleidszaken. Dat vroeg ook om leden met interesse in bestuurswerk.”

Welke taken heb je?  

“Mijn taak is om zo te ondersteunen dat de raad het werk kan doen. Dat betekent voor mij meebewegen. Ik vraag me af: Wat hebben de mensen die in de raad zitten nodig, welke punten staan er op de agenda? Ik zorg voor een vast vergaderschema en duidelijke agenda’s. We vergaderen elke week en uit elke vergadering komt werk. 

Ik let erop dat iedereen ruimte krijgt voor zijn standpunt en zoek voor elk lid naar passende taken. Bij adviesaanvragen zie ik er op toe dat de contacten met de achterban goed lopen. Soms ervaart iemand teveel druk, dan functioneer ik als vertrouwenspersoon of leg samen met het raadslid verbinding met een behandelaar.”

Hoe blijf je bij in je vak?

“Regelmatig houd ik vraagstukken tegen het licht bij mensen uit mijn netwerk of ik bel een adviseur van LOC. Vanuit mijn deskundigheid als docent organiseer ik intern ook een paar keer per jaar intervisie voor de ondersteuners. Het werk van ondersteuners vraagt om zelfreflectie. Ik blijf me afvragen: wat is het effect van mijn gedrag op de cliëntenraad, op de individuele leden en op de organisatie.” 

Waar werk je nu aan met de raad? 

“We willen beter weten wat er speelt bij cliënten die behandeling of begeleiding zonder opname ontvangen (ambulante behandeling). Dat is niet alleen thuis, het kan bijvoorbeeld ook zijn: mensen die dagbehandeling krijgen, de polikliniek bezoeken of die te maken krijgen met crisisinterventie. 

En we denken na over hoe we een goede bezetting kunnen houden. Bijvoorbeeld, hoe lang kunnen raadsleden in de raad blijven, kunnen we ze na hun zittingsperiode als adviseur bij de raad betrekken? Hoe zorgen we dat iemand die minder binding heeft met bestuurswerk toch lid blijft van de raad?”

Waar ben je trots op? 

“Het mooiste resultaat van de afgelopen tijd vind ik dat we het werk toch zijn blijven doen. In het begin van de coronatijd viel alles stil. Ik probeerde op alle mogelijke manieren contact te houden. Nog niet iedereen maakte gebruik van een mailaccount. Met enkele raadsleden ging het slecht vanwege de lockdown. Met veel steun van de organisatie lukte het na een paar maanden om online vergaderen. Toch was de rek er een tijdje geleden uit. De leden komen nu één keer per week naar kantoor en ik zorg voor koffie en wat lekkers. Dat is voor iedereen een verademing.” 

Welke tip heb je voor ondersteuners?

“Haal het onderste uit de kan voor de cliëntenraad en de cliënt. Als ondersteuner sta je buiten het keurslijf van de organisatie. Zorg dat de cliëntenraad een kritische noot laat horen over de gevolgen van besluiten voor de cliënt. Het gaat om cliënten die toch al een zwaar leven leiden.” 

Meer informatie

Op verschillende vlakken organiseert LOC verdieping voor ondersteuners van cliëntenraden. Zoals de leergang ondersteuners en online netwerkmeetings, waar ondersteuners actuele thema’s met elkaar bespreken. Ook komen meerdere groepen ondersteuners bij elkaar voor regelmatige intervisie. 

• Aanbod LOC voor ondersteuners van cliëntenraden
• Brochure Ondersteuner
• Interview met ondersteuner Annemieke Claproth van Stichting Anton Constandse
• Interview met ondersteuner René Broekhoven van Noorderbreedte