Op 18 mei gingen Tweede Kamerleden met staatssecretaris Van Ooijen en minister Weerwind in debat over het Jeugdbeleid. Er zijn grote problemen in de jeugdzorg. Ook uit alle signalen die LOC ontvangt van kinderen, jongeren, ouders, hulpverleners en cliëntenraden blijkt dat. Als inbreng voor dit debat deelden wij onze zorgen in een brief met de betrokken Tweede Kamerleden, maar ook concrete en breed gedragen oplossingen. We moeten de symptoombestrijding stoppen en problemen bij de wortel aanpakken. Veel punten uit onze brief kwamen aan de orde tijdens het debat. Ook het belang van inbreng door jongeren en ouders zelf en de inzet van ervaringsdeskundigen kwam uitgebreid ter sprake.

Pak de problemen in de jeugdzorg bij de wortel aan 

In 2021 heeft LOC Waardevolle zorg veel gesprekken gevoerd met kinderen, jongeren, ouders en hulpverleners. Wij vinden het van groot belang dat hun stem wordt gehoord. Ook gingen we in gesprek met beleidsmakers. Vanuit deze gesprekken vormden we conclusies over wat er anders kan en moet in de jeugdzorg. Naast de oorzaken van de problemen in de jeugdzorg, dragen we samen ook oplossingen aan. 

In de brief van LOC vragen wij te focussen op inhoud in plaats van geld. Stop met symptoombestrijding. Start met het betrekken van de mensen om wie het gaat: kinderen, jongeren, ouders en jeugdzorgmedewerkers.

Het is noodzakelijk dat we eerst inhoudelijke oplossingen voor de problemen zoeken. En vervolgens kijken welke financiën daarvoor nodig zijn. Start bij de kinderen, jongeren en ouders. Wat hebben zij nodig? Betrek hen bij de oplossingen, zoals bij onderstaande oplossingen is gedaan. 

In onze brief brengen we concrete oorzaken van de problemen onder de aandacht. En bieden we diverse oplossingen.

Vijf oplossingen voor de jeugdzorg

1. Kinderen moeten veel meer ruimte krijgen om zich te ontwikkelen

Vrij van de druk om te werken aan de geslaagde versie van zichzelf. Zodat zij zich op onbevangen wijze kunnen ontwikkelen. Met vallen en opstaan als basis voor een gezonde ontwikkeling. Omdat een kind zichzelf mag zijn. En als professionele ondersteuning bij de ontwikkeling van kinderen een absolute must is, zorgen we er óók dan voor dat een kind gewoon kind kan zijn. Dat vraagt om een omslag in denken. Het vraagt om investeringen in laagdrempelige voorzieningen voor kinderen in gemeenten. En als het daarmee lukt meer kinderen gelukkig te laten zijn, dan hebben uiteindelijk minder kinderen jeugdzorg nodig. Daarmee komt financiële ruimte vrij voor gezinnen die echt jeugdzorg nodig hebben.

2. Erken de noodzaak van medezeggenschap, betrek de mensen om wie het gaat

Om de zeggenschap van kinderen, jongeren en ouders te vergroten zijn een sterke individuele zeggenschap en collectieve medezeggenschap zeer noodzakelijk. Die traditie is nog te weinig aanwezig in de jeugdzorg. Wij vinden het daarom van belang dat kinderen, jongeren en ouders bij alle beslissingen betrokken zijn en mee kunnen beslissen. En dat de jeugdzorgorganisaties meer vaart maken met het opzetten van cliëntenraden, die werkelijk invloed hebben.

3. Versterk de rechtspositie van kinderen, jongeren en ouders

Al langere tijd schiet de rechtspositie van kinderen, jongeren en ouders in de (gedwongen) jeugdzorg tekort. Het is van groot belang om deze zo snel mogelijk te versterken. Dat vergt ook een verandering in de rechtspraak. Nu ben je grotendeels onbeschermd als er een rapport ligt van de jeugdbescherming over een gezin. Rechters nemen zo’n rapport onverkort als waarheid aan en onderzoeken te weinig of dat wel klopt. Deels vanwege een gebrek aan tijd, deels vanwege een gebrek aan tegenmacht. Kinderen, jongeren en ouders hebben nauwelijks mogelijkheden om de rapporten te weerleggen. Terwijl de gevolgen zeer ernstig zijn. Het debat van vorige week over de toeslagenaffaire liet dat wederom zien.

4. Maak van de jeugdzorg voor veel mensen een aantrekkelijke plek om te werken

Het werk is zwaar, waardering ontbreekt, en systemen en protocollen zijn behoorlijk dominant geworden. De opleidingen sluiten slecht aan bij de praktijk. Daarom is het nodig dat de opleidingen en bijscholingen veel aantrekkelijker en eigentijdser worden. Met werkplekleren en de inzet van ervarings- en velddeskundigen. Ook zullen jeugdwerkers weer meer hun eigen creativiteit in hun vak moeten kunnen ontplooien. Meer vertrouwen en meer praktijkgericht. Minder protocollen en nadruk op het volgen van regeltjes en invulformulieren.

5. Maak zorg en ondersteuning niet bindend aan leeftijd

Het gebeurt nog te vaak dat jongeren continuïteit en zekerheid missen, enkel vanwege het feit dat ze een bepaalde leeftijd bereiken. Het ging de afgelopen jaren vaak over de grens van 18 naar 21. Jongeren hebben daar in een vierdelige podcastserie ‘Volwassen in één nacht‘ uitgebreid over verteld en gesproken met hulpverleners. De kern is echter dat we het gesprek moeten voeren over de toegankelijkheid van ondersteuning voor mensen die dat nodig hebben. Ook als je ouder bent dan 21 jaar. De overheid heeft de morele plicht om degenen te helpen die eerder in hun leven op welke manier dan ook tegenslag hebben ervaren. Want juist zij kunnen vaak niet terugvallen op een gezin of netwerk om hen te helpen wanneer dat nodig is.

Debat 18 mei over Jeugdbeleid

Op 18 mei debatteerde de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport met staatssecretaris Van Ooijen en minister Weerwind over het Jeugdbeleid. Tijdens dit debat kwamen verschillende punten uit onze brief aan de orde. Ook het belang van inbreng door jongeren en ouders zelf en de inzet van ervaringsdeskundigen kwam uitgebreid ter sprake. De staatssecretaris zegt dat hij betrokkenheid van kinderen, jongeren en ouders belangrijk vindt en dat hij in gesprek blijft met hen. Hij is voorstander van het betrekken van ervaringsdeskundigen zowel om mee te denken over het stelsel als over de praktijk.

Roep om structurele oplossingen
Veel partijen in de Tweede Kamer delen de analyse van het kabinet over de oorzaak van de problemen in de jeugdzorg. In grote lijnen steunen ze ook de plannen voor verbeteringen die het kabinet voorstelde, behalve de ingeboekte bezuiniging van 511 miljoen euro en het voorstel om eigen bijdrages in te voeren. Kamerleden stelden ook zeer kritische vragen over het tempo van daadwerkelijke verbeteringen aan de staatssecretaris en minister. De staatssecretaris verwacht dat de zogenaamde Hervormingsagenda in het najaar gereed zal zijn en dat daarna met de uitvoering, zoals het aanpassen van wetgeving, gestart kan worden.

Beperken toestroom jeugdzorg
Tijdens het debat werd vanuit verschillende partijen aangedrongen op het verminderen van de toestroom naar jeugdzorg. In de brief van de staatssecretaris staat ook dat druk op kinderen groot is en dat dit anders zou moeten. Er werd in het debat verder niet ingegaan op de vraag hoe je als samenleving ervoor kunt zorgen dat kinderen meer vrijheid krijgen

Rechtspositie van kinderen, jongeren en ouders te verbeteren
Verschillende Kamerleden drongen aan op spoed voor de verbeteringen in de rechtspositie. De minister gaf aan zich zorgen te maken over de druk op het rechtsbeschermingsstelsel en hier de urgentie van te voelen. Hij zal voortvarend actie ondernemen zowel met maatregelen op de korte als lange termijn. Het doel is om uithuisplaatsingen zoveel mogelijk te voorkomen.

Lees ook de uitgebreide verslagen van dit debat door Jeugdzorg Nederland en door De Nederlandse ggz

Vervolg
Op korte termijn wordt een nieuw debat ingepland omdat verschillende Kamerleden van plan zijn om moties in te dienen. LOC blijft dit volgen. Via dit bericht blijven we je op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen.

Beweging Radicale vernieuwing jeugdzorg

Een initiatief om problemen in de jeugdzorg structureel aan te pakken is de beweging ‘Radicale vernieuwing jeugdzorg’. Daarin werken mensen samen die de jeugdzorg willen verbeteren. Want gelukkig zijn er heel veel mensen die met hart en ziel (willen) werken aan een optimale ondersteuning van kinderen, jongeren en ouders. Zij voelen zich vaak niet gesteund en tegengewerkt door wetten, regels en systemen. In onze beweging werken we aan eerder genoemde oplossingen. Hieruit volgen onder andere de volgende acties:

• werken aan een land waar kinderen vrij zijn en zich mogen ontwikkelen, ook als zij ondersteuning nodig hebben. Zie hiervoor het manifest dat we samen met partners hebben opgesteld;
• in verbinding met elkaar brengen van initiatieven die de problemen in gezinnen bij de bron oplossen in plaats van de symptomen te bestrijden;
• samen met betrokken kinderen, jongeren en ouders werken aan voorstellen om de rechtspositie te verbeteren;
• versterken van de (mede)zeggenschap in de jeugdzorg samen met cliëntenraden en bestuurders;
• hervorming van het onderwijs dat opleidt voor de jeugdzorg.

Belangenbehartiging vanuit LOC Waardevolle zorg

Samen met cliëntenraden, samen met onze trainers en adviseurs en binnen de beweging Radicale vernieuwing jeugdzorg werken we aan Waardevolle zorg. Zorg waarin de mens centraal staat. En dit doen we uiteraard samen met de mensen om wie het gaat. Onze adviseur Belangenbehartiging Marielle Cuijpers signaleert en luistert naar knelpunten, problemen en vragen vanuit cliëntenraden en van de vernieuwingsbewegingen. Dit brengt ze onder de aandacht binnen ons LOC-netwerk en daarbuiten.

Verder lezen

• Een bundeling van de gesprekken die we eerder voerden lees je in:
  Rapport: breed gedragen aan­bevelin­gen specialis­tische jeugdzorg in de regio
• Lees meer over onze beweging Radicale vernieuwing jeugdzorg en sluit je aan.  
• Wil je aan de slag met het versterken van medezeggenschap? We bieden in 2022 kosteloze ondersteuning aan zowel cliëntenraden als bestuurders in de jeugdzorg.
• Heb je een vraag of wil je reageren op onze brief? Je bent van harte welkom om te reageren onder dit bericht.

Dit bericht is eerst verschenen op 18 mei 2022, laatste update 23 mei 2022